Ot Ndrong (Sử thi) – Kho tàng kinh nghiệm của người Mnông
Ot Ndrong (Sử thi) theo văn háo dân gian của người Mnông là một bức họa tổng thể phản ánh nét cơ bản của đời sống xã hội. Thông qua hình thức truyền miệng, hàng ngàn hàng vạn câu chuyện dài đã được lưu truyền.
Nội dung của Ot Ndrong (Sử thi) vô cùng phong phú, đa dạng. Tuy nhiên, chúng đều thể hiện ước mơ, khát vọng của người dân về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Mỗi một tác phẩm sẽ có những nội dung và cốt truyện riêng biệt. Nhưng dù cho hình thức thể hiện khác nhau thế nào đi chăng nữa cũng không làm mất đi bản chất của nó.
Những phong tục, tập quán trong xã hội cổ xưa của người Mnông cũng như sự giao lưu giữa người Mnông với các dân tộc anh em khác luô hiện hữu. Thông qua những câu chuyện được kể lại, đồng bào ở đây đã chắt lọc chúng thành những kinh nghiệm quý báu để truyền lại cho con cháu học tập, noi gương theo.
Nhiều năm trôi qua, có thể thấy hàng chục tác phẩm Ot Ndrong (Sử thi) của đồng bào Mnông đã được ghi chép và biên dịch lại. Có thể kể đến một số tác phẩm nổi tiếng như:
- Mùa rẫy bon Tiăng
- Cây nêu thần
- Kể dòng con cháu Mẹ Chep
- Bông Rõng và Tiăng
- Mẹ Rông và Tiăng
Những tác phẩm này đều thể hiện bằng văn vần tự sự. Xen lẫn với đó là những câu văn mang đầy tính triết lý được chắt lọc, đúc kết thành những kinh nghiệm quý báu. Từ đó trở thành tiền đề để hình thành bộ luật tục Mnông và được lưu truyền cho các thế hệ sau.
Cũng chính bởi lẽ đó mà Ot Ndrong (Sử thi) trở thành kho tàng kinh nghiệm của người Mnông nói riêng và chứa đựng nhiều trí thức của xã hội loài người nói chung. Nó chứa đựng những nét lịch sử, văn hóa cũng như vô số các tri thức dân gian về tự nhiên, xã hội và con người. Mỗi một câu chữ đều được sắp xếp cô đọng và giàu ý nghĩa. Phản ánh chính tri thức và kinh nghiệm sống của con người.
Câu chữ của Ot Ndrong gần gũi và sinh động, tựa như một chiếc chìa khóa để con người có thể tiếp cận và vận dụng vào cuộc sống. Ot Ndrong cho rằng đất đai, núi rừng sông suối là ông bà tổ tiên để lại nên con cháu cần gìn giữ chúng. Thêm nữa, Ot Ndrong còn dạy con cháu kinh nghiệm trồng trọt, chăn nuôi một cách cụ thể. Như cách chọn đất phù hợp với cây trồng, gieo hạt đúng mùa vụ, chuyên canh, xen canh để mang lại hiệu quả cao.
Có thể nói, Ot Ndrong chú trọng đến khuyên nhủ việc làm và không nên làm. Đồng thời châm biếm phê phán người lười biếng, đề cao người siêng năng chăm chỉ. Trong hôn nhân – gia đình, Ot Ndrong cũng khuyên cách chọn vợ, dạy con. Trong mối quan hệ cộng đồng thì cần đoàn kết giúp nhau khi hoạn nạn. Đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc mình.
Xem thêm:
- Khan – Sử thi – Vốn văn hóa độc đáo của người Ê Đê
- Lễ hội Ok Om Bok của người Khmer
- Múa Tắc Xình của người Sán Chay tỉnh Thái Nguyên
- Nghệ thuật sân khấu Dù Kê của người Khmer
- Nghi lễ dựng Cây nêu và bộ Gu của người Co
Như vậy, với vô số giá trị lịch sử, văn hóa mang lại, Ot Ndrong (Sử thi) trở thành kho tàng kinh nghiệm của người Mnông. Đồng thời được tôn làm một trong những di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia.
