Nghệ thuật Bài Chòi – Nghệ thuật mang đậm nét văn hóa Việt
Nghệ thuật Bài Chòi là một môn nghệ thuật mang đậm nét văn hóa Việt. Nó đã trở thành một trong những di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia. Vậy thì hãy cùng GHD đi khám phá và tìm hiểu về nét độc đáo của loại hình nghệ thuật này nhé.
Có thể nói đây là một thú vui tao nhã của người Trung Bộ nhân dịp đầu xuân. Nó là loại hình nghệ thuật diễn xướng mang tính sáng tạo ngẫu hứng. Đồng thời cũng là một trò chơi dân gian đầy vui nhộn và trí tuệ. Nó ra đời từ các nhu cầu liên lạc giữa các chòi canh với nhau trên nương rẫy ở vùng trung du, rồi lan rộng đến các vùng nông thôn và vùng biển.
Bài Chòi là một hình thức chơi nhưng không hề mang tính sát phạt, ăn thua như thường thấy ở các sòng bài. Nó chỉ là một hình thức giải trí bằng hình thức đối đáp vui xuân. Mọi người đến chơi bài chòi cốt chỉ để nghe tiếng hô bài chòi, thưởng thức những giọng hô, tiếng hát ứng đối và lối diễn trò của “Hiệu” (người hô và hát chính)
Ở Bình Định, thịnh hành 3 hình thức bài chòi chính:
- Bài Chòi truyện có phông màn, có rạp che chắn
- Bài Chòi lớp/chiếu thể hiện ngay trên chiếu đi khắp các các làng mạc miền quê
- Hội chơi Bài Chòi thường được trình diễn mỗi dịp xuân về
Hội chơi Bài Chòi thường diễn ra ở sân đình làng hoặc những khoảng đất rộng, bằng phẳng và thuận tiện cho mọi người tham dự lễ hội. Để chơi trò này, người ta dựng 9 hoặc 11 chòi bằng tre, nứa, lợp chòi như chòi canh giữ trên rẫy, xếp theo hình chữ U.
Chòi ở đáy của chữ U được gọi là Chòi Cái. Người dẫn dắt cuộc chơi được gọi là Hiệu, ngồi ở Chòi Cái. Tiếp đó, họ rút bà trong ống, giơ lên rồi hát những câu đố trên con bài, gọi là Hô Thai. Người chơi mua 3 con bài, nếu cả 3 đều trùng với bài mà Hiệu xướng tên thì thắng cuộc. Họ sẽ được lĩnh thưởng và kết thúc một lượt chơi, sau đó sẽ là lượt chơi mới.
Nhạc cụ đệm trong này thường bao gồm đàn nhị, song loan, kèn bóp và trống chiến. Hiệu khi hô , hát phải đếm theo nhịp trống, nhịp sanh. Tiếng đàn đệm theo sẽ làm cho điệu hò thêm réo rắt, hấp dẫn hơn. Những tham gia đều là những người rành các điệu hát và thuộc nhiều thơ, ca dao đồng thời có khả năng ứng đối nhanh nhẹn.
Khi Hiệu hô tên con bài được rút ra từ trong thẻ, vừa biểu diễn động tác, giọng điệu để góp vui, cũng như tăng phần hấp dẫn cho người chơi và người xem hội. Ngoài những câu thơ, ca dao ra thì họ còn sáng tạo ra những câu hát ngẫu hứng cho đêm hội thêm phần phong phú.
Nghệ thuật Bài Chòi là một bài học về đạo đức, về lòng nhân ái, tình yêu quê hương đất nước và tình đoàn kết dân tộc. Nội dung vừa bi vừa hài của Bài Chòi phản ánh nhân tình thế thái. Đồng thời cũng phê phán những thói hư tật xấu khiến người xem vừa phải suy ngẫm nhưng vẫn có thể vui cười thoải mái.
Xem thêm:
- Hát Bội – Nghệ thuật Tuồng ở Bình Định
- Lễ hội Bình Đà – di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
- Lễ hội Đền Trần – Nghi lễ khai ấn ở Nam Định
- Nghệ thuật Xòe Thái – hồn cốt văn hóa của người Thái ở Tây Bắc
Nghệ thuật Bài Chòi là một môi trường thực hành và sáng tạo nghệ thuật nhưng đồng thời cũng là một nơi giúp bảo tồn vốn văn nghệ dân gian, phong cách trình diễn và các giá trị văn hóa của vùng miền. Hiện nó vẫn được duy trì và thực hành thường xuyên không chỉ ở mỗi Bình Định mà ở hầu hết các tỉnh Trung Bộ.
