Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam – Tín ngưỡng vùng Tây Nam Bộ
Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam là một lễ hội đặc sắc mang đậm nét văn hóa của cư dân vùng sông nước Tây Nam Bộ. Là nơi gắn kết đời sống tinh thần và lưu trữ giá trị lịch sử của các thế hệ tiền nhân trong việc khai phá vùng đất phía Tây Nam của Tổ quốc.
Trong tín ngưỡng của người dân Nam Bộ, bà Chúa Xứ núi Sam thuộc hệ thống Thánh Mẫu, được tôn thờ trong điện thần và tổ chức các lễ hội, tế lễ cũng như các hình thức diễn xướng dân gian khác.
Truyền thuyết kể lại, khi núi Sam còn hoang vu, dân làng phát hiện pho tượng ngồi trên sa thạch. Dân làng muốn thỉnh tượng xuống núi để phụng thờ nhưng dù có ra sức thế nào thì cũng không thể di chuyển được tượng. Sau khi được mách “chọn 9 cô gái đồng trinh xuống núi” thì lạ thay có thể khiêng Bà nhẹ nhàng xuống núi. Khi xuống đến chân núi thì tượng nặng trịch, không thể nhấc lên được. Dân làng hiểu Bà muốn ngự ở đó nên lập miếu thờ.
Tượng cao khoảng 1.65m, thuộc loại tượng thần Visnu, dáng ngồi quý phái, vương giả. Chất liệu làm bằng đá son, có giá trị nghệ thuật cao. Miếu có kiến trúc chữ Quốc, hình khối tháp dạng hoa sen nở, mái tam cấp 3 tầng lầu, lợp ngói đại ống màu xanh, góc mái cao như mũi thuyền. Tường được gạch men, khung làm bằng cửa gỗ quý, chạm trổ công phu, tinh tế.
Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam diễn ra từ 22 đến 27/4 âm lịch hàng năm. Lễ hội thực hiện theo nghi thức truyền thống, gồm một loạt các lễ khác như:
- Lễ Khai hội
- Lễ Phục hiện rước bà từ đỉnh núi Sam xuống miếu thờ
- Lễ Tắm bà
- Lễ Thỉnh sắc thần ông Thoại Ngọc Hầu và 2 vị phu nhân
- Lễ Túc yết
- Lễ Xây chầu
- Lễ Chánh tế
- Lễ Hồi sắc
Lễ hội này chứa đựng những cứ liệu sinh động về dấu ấn lịch sử cùng với sự giao lưu, hội nhập về các mặt kinh tế, văn hóa, chính trị, quân sự để tạo ra sự đồng thuận trong quá trình dựng nước và giữ nước. Những giá trị này vừa thể hiện sự hài hòa trong quan hệ cộng đồng về văn hóa. Đồng thời kế tục sự nghiệp văn hóa của người xưa và tôn tạo bồi đắp bản sắc Việt độc đáo.
Bên cạnh các hoạt động tín ngưỡng, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam còn hướng tới chủ điện thờ còn gắn tới những người có công khai phá và bảo vệ vùng đất này – vợ chồng danh tướng Thoại Ngọc Hầu cùng bộ tướng và binh sĩ. Những giá trị này vẫn được lưu lại trên vùng đất phía Tây Nam của Tổ Quốc.
Xem thêm:
- Lễ hội Trường Yên – lễ hội truyền thống cố đô Hoa Lư – Ninh Bình
- Kéo co
- Hơmon (Sử thi) của người Ba Na
- Ot Ndrong (Sử thi) – Kho tàng kinh nghiệm của người Mnông
- Khan – Sử thi – Vốn văn hóa độc đáo của người Ê Đê
Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam là tín ngưỡng tâm linh của vùng Tây Nam Bộ chứa đựng nhiều giá trị lịch sử. Vì thế năm 2014, lễ hội này được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và thu hút lượng khách đến tham quan vô cùng lớn.
